U maju 2024. godine, mlada rediteljka Fatma Kadia osvojila je nagradu za najbolji dokumentarni film na filmskom festivalu na Azurnoj obali. Film je posvećen društvenim i ekonomskim posledicama masovnog iseljavanja stanovništva sa zapadnog Balkana u poslednjih 100 godina, a premijera je izazvala veliku pažnju u zemljama koje su se do 2040. godine nazivale zapadni Balkan.
Film prikazuje kako je ovaj region postao slabo naseljen, uprkos minimalnom rastu svetske populacije. Beograd je jedini kosmopolitski grad u toj oblasti, sa tri miliona stanovnika, gde je autorka snimala intervjue sa sagovornicima. Sagovornici, potomci emigranata, govorili su na nemačkom, italijanskom i engleskom jeziku, jer više ne znaju srpski ili albanski.
Emigranti su izrazili simpatije prema regionu, ali su rekli da su retko posetili ta mesta jer su im poslednji rođaci tamo preminuli, a Beograd je jedini grad povezan letovima sa zemljama iz kojih dolaze. O istoriji regiona nisu bili mnogo informisani, osim o ratovima 1990-ih, koje smatraju besmislenim s obzirom na kasnije masovno iseljavanje.
Film takođe prikazuje ekonomsku studiju iz 2024. godine koja je predvidela demografske promene. U toj studiji je navedeno da je oko 17 miliona ljudi živelo u regionu, dok je oko pet miliona emigriralo. Studija je predviđala dalju emigraciju i depopulaciju regiona, sa jasnom podelom na albanski deo koji migrira ka Italiji i srpski deo koji migrira ka germanskim zemljama, sa posebnim fokusom na Beograd.
Političke elite na zapadnom Balkanu nisu prepoznale ozbiljnost migracija izazvanih niskim životnim standardom i blizinom Italije i Nemačke, koje su bile u potrazi za radnom snagom. Bilo je nekoliko inicijativa za ekonomsko povezivanje regiona, poput Otvorenog Balkana, ali su sve bile neuspešne zbog nedostatka iskrene podrške ili geopolitičkih interesa Evropske unije.
U drugom delu filma, dvojica diplomata iz SAD i Nemačke govore o strategiji “anesteziranja regiona” kroz radne migracije, koja je uvedena 2022. godine. Smatrali su da će smanjenje broja ljudi sposobnih za pokretanje konflikata doneti stabilnost, dok će emigranti pružiti kvalitetnu radnu snagu za zapadne ekonomije.
Dokumentarac zaključuje da političari i narodi zapadnog Balkana nisu shvatili važnost unapređenja životnog standarda i praćenja tržišta rada. Zbog ove kratkovidosti, region je sada demografski oslabljen i nacionalna pitanja su izgubila značaj, dok svega pet miliona ljudi živi u delu Evrope koji niko ne želi da naseli.
Pominje se u filmu da je postojalo i nekoliko inicijativa koje su težile da ekonomije i narode država zapadnog Balkana povežu i osnaže, a sve kako bi izgradili bolji životni standard. Međutim, sve su bile neuspešne. Inicijative predložene od strane Evropske unije su formalno sprovođene, ali nikada iskreno prihvaćene, dok one koje su dolazile iz dogovora samih država zapadnog Balkana bile su minirane od pojedinih zemalja Evropske unije jer nisu bile u skladu sa njihovim geopolitičkim ciljevima. Ističe se inicijativa Otvoreni Balkan, ali su podaci o njoj ograničeni jer je kratko trajala.
U drugom delu ovog dokumentarca, autorke čiji su baba i deda emigrirali iz Tunisa u Francusku još 2030-ih, govore i dvojica diplomata iz Sjedinjenih Američkih Država i Nemačke. Iako u poznim godinama, dobro se sećaju početka karijere kada su se bavili zapadnim Balkanom. Prisećaju se da je kod političkih elita u njihovim zemljama došlo do neke vrste zasićenja bavljenja nestabilnostima na zapadnom Balkanu. Kao i da se tada otvorilo Istočno pitanje, pa su gotovo svi diplomatski resursi bili okrenuti ka tome.
Tako je po njihovim rečima 2022. godine došlo do konsenzusa među zapadnim stratezima da se sa strategije rešavanja problema na zapadnom Balkanu pređe na, kako jedan od ovih diplomata navodi, strategiju anesteziranja regiona kroz radne migracije. U njihovim razgovorima se tada govorilo da ako nema ljudi koji mogu započeti novi konflikt, nema ni konflikta. Uz to je išla gratis radna snaga sa zapadnog Balkana koja je bila kvalitetna i lako se integrisala u ekonomiju i zapadna društva.
Nagrađeni dokumentarac se završava zaključkom da političari, ali i sami narodi na zapadnom Balkanu nisu prepoznali da se borba za nacionalna pitanja ne može ostvariti bez unapređenja životnog standarda i osluškivanja tržišta rada koje u dugom roku nikada ne greši. Za svoju kratkovidost su platili demografskom impotentnošću koja ih je zadesila, pa su sada i nacionalna pitanja stvar prošlosti dok jedva pet miliona stanovnika živi u delu Evrope u koji niko ne želi da emigrira.
