U 2023. navršavaju se jubileji nekih od značajnih i gledanih jugoslovenskih i srpskih filmova, kao što su 60 godina „Desanta na Drvar“, 50 „Sutjeske“, 40 „Balkan ekspresa“ i dve decenije „Profesionalca“.
Posle Drugog svetskog rata jugoslovenska kinematografija je krenula sa „Slavicom“ i „Živeće ovaj narod“ 1947. godine, da bi 1953. bilo snimljeno devet celovečernjih ostvarenja – od kojih se izdvaja pustolovni omladinski film „Sinji galeb“ reditelja Branka Bauera rađen po romanu Tone Seliškara.
Jugoslavija je 1963. proizvela 17 filmova, među kojima je „Desant na Drvar“ reditelja Fadila Hadžića, sa Ljubišom Samardžićem i Pavlom Vuisićem među glavnim ulogama, o nemačkom pokušaju da 1944. padobrancima uhvate vođu partizanskog pokreta Josipa Broza Tita. Pola veka je prošlo od prikazivanja izuzetno gledane humorističke televizijske serije „Kamiondžije“, koju je pratio i bioskopski film „Paja i Jare“, u kome su dvojicu prostodušnih vozača nezaboravno igrali Pavle Vuisić i Miodrag Petrović Čkalja.
Od partizanskih filmova 1973. se pojavio film „Mirko i Slavko“ rađen po istoimenom stripu o ratnim doživljajima dvojice malih boraca, kao i „Bombaši“ sa Batom Živojinovićem i Samardžićem.
Ipak, daleko značajniji je bio ratni spektakl „Sutjeska“ reditelja Stipeta Delića upamćen kao jedan od najskupljih jugoslovenskih filmova, u kome je britanski glumac Ričard Barton tumačio ulogu Tita.
U 50 godina staroj „Sutjesci“ igrala je, pored Grkinje Irene Papas, zvezdana glumačka postava jugoslovenskog filma u kojoj su bili pored Samardžića i Živojinovića, Ljuba Tadić, Boris Dvornik, Milena Dravić, Neda Arnerić, Relja Bašić i brojni drugi.
Pola veka kako piše Tanjug, je prošlo i od filma „Žuta“, sa Ružicom Sokić u naslovnoj ulozi, koji je bio uz „Paju i Jareta“ poslednje filmsko pojavljivanje tragično nastradalog glumca Aleksandra Gavrića, čuvenog po dva ostvarenja o Kapetanu Lešiju i ratnom remek delu „Marš na Drinu“ (1964).
Četiri decenije puni čitav niz gledanih filmova, poput „Balkan ekspresa“ reditelja Branka Baletića i scenariste Gordana Mihića o grupi muzikanata švercera i prevaranata koji se pokušavaju snaći u vihoru Drugog svjetskog rata. U crnohumornom filmu, sa često citiranim replikama, nezaboravne uloge ostvarili su Dragan Nikolić, Bora Todorović, Olivera Marković, Živojinović, Tanja Bošković i pevač narodne muzike Toma Zdravković, a upamćena je i muzika Zorana Simjanovića.
Te 1983. godine „Halo taksi“ reditelja i scenariste Vlastimira Radovanovića doneo je krimi priču sa Živojinovićem i Svetlanom Bojković u glavnim ulogama, a četiri decenije puni i komedija „Čovek sa četiri noge“ sa legendarnim Mijom Aleksićem, uz Dravić i Bošković.
Reditelj Zoran Čalić je 1983. izbacio čak dva nastavka serijala „Lude godine“ sa komičarskim parom Dragomirom Gidrom Bojanićem i Markom Todorovićem – najpre početkom godine četvrti film „Kakav deda takav i unuk“, a krajem godine peti „Idi mi, dođi mi“.
Pre 40 godina prikazana je i erotska komedija „Šećerna vodica“ reditelja Svetislava Prelića sa Sonjom Savić, Svetislavom Buletom Goncićem i Živojinovićem.
Od ratnih filmova 1983. su se pojavili „Igmanski marš“ reditelja Zdravka Šotre o stradanju boraca zimi na Romaniji, i „Veliki transport“ Veljka Bulajića o prelasku sremskih partizana u BiH, gdje je igrao, uz Živojinovića, Draganu Varagić, Tihomira Arsića i druge, austrijski glumac Helmut Berger.
Među izletima jugoslovenske kinematografije u istorijske vode van Drugog svetskog rata, bila je te godine „Timočka buna“ reditelja Žike Mitrovića o istoimenom ustanku protiv vladavine kralja Milana Obrenovića 1883. u istočnoj Srbiji.
U nevreme ratova i sankcija na prostoru bivše Jugoslavije 1993. godine pojavio se u Srbiji „Gorila se kupa u podne“ reditelja Dušana Makavejeva sa Svetozarom Cvetkovićem i Anitom Mančić.
Pre 30 godina prikazivana je hladnoratovska komedija „Tri karte za Holivud“ sa Branislavom Lečićem, Bogdanom Diklićem i Vesnom Stanojević, kao i drama Olega Novkovića „Kaži zašto me ostavi“ sa Žarkom Lauševićem i Milicom Mihailović. Laušević je te godine pojavio i u drami Miroslava Lekića „Bolje od bekstva“, koja je konačno prikazana nakon trogodišnjeg stajanja u zagrebačkom Jadran filmu.
Prikazan je i film fantastike „Vizantijsko plavo“ reditelja Dragana Marinkovića, sa Lazarom Ristovskim i Katarinom Žutić, rađen po romanu Milorada Pavića, zapamćen i po muzici Radomira Mihajlovića Točka.
Prošlo je već 20 godina od „Profesionalca“ Dušana Kovačevića koji je kao reditelj i scenarista ekranizovao svoju istoimenu predstavu, sa Borom Todorovićem umesto preminulog Danila Bate Stojkovića koji je glavnu ulogu tumačio u pozorištu.
